Lector Benevole!
W roku 2020 Redakcja zdecydowała, iż cały rocznik, podzielony na cztery tomy,
zostanie poświęcony tematowi RETORYKA I MANIPULACJA. Retoryka rozumiana
jest zgodnie z tradycją Marka Fabiusza Kwintyliana [QUINT., V.10.54];
gorzej jest z drugim terminem. Może on być pojmowany, jak sugeruje Bernd
Wirkus2, dwojako: „neutralnie” bądź „pejoratywnie”. Kwestie te będą dookreślane
i w poszczególnych tomach, i w poszczególnych rozprawach.
Redaktorzy tomów starali się, aby szczególnie drugie z pojęć zostało precyzyjnie
dookreślone. Jest to niezwykle istotne, bowiem z manipulacją mamy do
czynienia w zasadzie wszędzie. Jak pokazał choćby Harry G. Frankfurt w studium
On bullshit (O wciskaniu kitu), pewna specyfi czna odmiana manipulacji rozpleniła
się we wszystkich dziedzinach naszego życia, acz głównie dotknęła sfery
publicznej (media, polityka, dziennikarstwo). Chodzi o sytuację, gdy dla efektu
pominięta zostaje w dyskursie kwestia prawdy (lub kłamstwa).
Tom pierwszy zawiera studia, które są poświęcone różnym aspektom tegoż
zjawiska.
Studium Jakuba Z. Lichańskiego Nieintencjonalne manipulowanie przekazem
naukowym. Cz. I: Jak powstaje manipulowanie przekazem. Na przykładzie
tzw. narracji tożsamościowych, gdy nie rozpoznajemy porównań jako elementów
rozumowań retorycznych. Cz. II: Kapitalizm i szmira — zbyt łatwe uogólnienie.
Głos polemiczny (Unintended manipulation of the scientifi c message. Part I: How
the manipulation of the message arises. When we do not recognize identity narratives
as comparisons in rhetorical reasoning. Part II: Capitalism and Trash — too
easy Generalization. Polemical Voice) rozpatruje to zagadnienie w perspektywie
nie tylko błędów, jakie pojawiają się w rozumowaniach (wszystko jedno czy
logicznych, czy retorycznych). Są to także błędy o charakterze metodologicznym.
Zarazem autor pragnie pokazać, iż można takich błędów uniknąć, odwołując się
do teorii status.
Studium Natalii Rudnickiej i Anastasiyi Chvankovey Analiza informacji
w mediach polskich i rosyjskich w dniu odebrania Nagrody Nobla przez Olgę Tokarczuk
(Analysis of information in Polish and Russian media on the day of receipt
of the Nobel Prize by Olga Tokarczuk) jest przykładem tzw. case study; autorki
rozpatrują w nim sposób przekazania bardzo ważnej treści, jaką jest informacja
o przyznaniu Nagrody Nobla Oldze Tokarczuk. Także wskazują, jak tak zdawałoby
się prosta informacja, w zależności od źródła okazywała się dla odbiorcy
niejasna.
Ostatnie studium Anny Perzyńskiej Literacka i paraliteracka twórczość
w internecie (na polskich i obcojęzycznych przykładach z lat 2001−2017) (Literary
and paraliterary creativity on the Internet (on Polish and foreign-language examples
from 2001−2017)) jest poświęcone szerzej problemowi nie tyle manipulacji, co
„literackiego uwikłania Internetu”. Jednak uważna lektura tego studium uświadamia,
jak łatwo jest przekroczyć granicę pomiędzy właśnie literaturą a manipulacją.
Szczególnie wtedy, gdy dąży się do efektu, a inne cele tekstu zostają zaniedbane.
Na zakończenie Redakcja publikuje tekst, który jest świetnym przykładem
manipulacji — jest to napisana pod koniec lat 60. XX wieku przez śp. Stefana
Lichańskiego fi kcyjna mowa obrończa wilka oskarżonego o zjedzenie jagnięcia.
Wydawcy mają nadzieję, iż chwila zadumy nad tym tekstem i próba przeanalizowania
go może dostarczyć Państwu wiele satysfakcji.
*
Kind Reader!
In 2020, the Editorial Board decided that the entire year, divided into four volumes,
will be devoted to the topic RETORICS AND MANIPULATION. Th e former
is understood in accordance with the tradition of Mark Fabius Quintilian
[QUINT., V.10.54]; it is worse with the second term. It can be understood, as Bernd
Wirkus3 suggests, in two ways: neutral or pejorative. Th ese issues will be further
specifi ed in individual volumes and individual dissertations.
Th e editors of individual volumes will try to ensure that the second term
is precisely specifi ed. Th is is extremely important, because manipulation is virtually
everywhere. As shown by Harry G. Frankfurt in the study On Bullshit, a specifi c
type of manipulation spread in all areas of our lives, but mainly aff ected the public
sphere (media, politics, journalism). It’s about a situation where the issue of truth
(or lies) is omitted for an eff ect.
Th e fi rst volume brings studies that are devoted to various aspects of this
phenomenon.
A study of Jakub Z. Lichański Unintended manipulation of the scientifi c
message. Part I: How the manipulation of the message arises. When we do not recognize
identity narratives as comparisons in rhetorical reasoning. Part II: Capitalism
and Trash — too easy Generalization. Polemical Voice) (Nieintencjonalne manipulowanie
przekazem naukowym. Cz. I: Jak powstaje manipulowanie przekazem.
Na przykładzie tzw. narracji tożsamościowych, gdy nie rozpoznajemy porównań
jako elementów rozumowań retorycznych. Cz. II: Kapitalizm i szmira — zbyt łatwe
uogólnienie. Głos polemiczny) examines this issue in the perspective of errors that
appear in reasoning (whether logical or rhetorical). Th ese are also methodological
errors. At the same time, the author wishes to show that such errors can be avoided
by referring to the theory of status.
Th e study of Natalia Rudnicka and Anastasiyia Chvankova Analysis of information
in Polish and Russian media on the day of receipt of the Nobel Prize by Olga
Tokarczuk (Analiza informacji w mediach polskich i rosyjskich w dniu odebrania
Nagrody Nobla przez Olgę Tokarczuk) is an example of the so-called case study;
the authors consider how to convey very important content, which is information
about the awarding of the Nobel Prize to Olga Tokarczuk. Also they show how
such simple information depending on the source of information, turned out to
be unclear for the recipient.
Th e latest study by Anna Perzyńska Literary and paraliterary creativity on
the Internet (on Polish and foreign-language examples from 2001−2017) [Literacka
i paraliteracka twórczość w internecie (na polskich i obcojęzycznych przykładach
z lat 2001−2017)] is more broadly devoted to the problem of not so much
manipulation as „literary involvement of the internet”. However, careful reading
of this study makes you realize how easy it is to cross the line between literature
and manipulation. Especially when the eff ect is sought and other goals of the text
are neglected.
Finally, the Editors publish a text that is a great example of manipulation; it’s
written in the late 1960s by deceased, Stefan Lichański, fi ctional defense speech
of a wolf accused of eating lamb. Publishers hope that a moment of refl ection on
this text and an attempt to analyze it can give you a lot of satisfaction.
Jakub Z. Lichański
ORCID: 0000-0002-1943-5069
Editor-in-Chief FORUM ARTIS RHETORICAE
Warszawa, 2020-01-08
58 (2019)
